Uzmanlar Uyardı: Her Akıllı Telefon Aslında Birer Parazit
Araştırmacılar, akıllı telefon kullanmanın artık insanlara fayda değil zarar verdiğini savunuyor. Bu ilişki parazitik bir yapıya mı dönüştü?
Akıllı telefonlar hayatımıza kolaylık getiren araçlar olarak görülse de, bazı uzmanlar bu ilişkinin artık insanın aleyhine döndüğünü söylüyor. Avustralyalı iki profesör, akıllı telefonların evrimsel açıdan değerlendirildiğinde parazit olarak sınıflandırılabileceğini belirtti. Onlara göre bu cihazlar, kullanıcıdan sürekli fayda sağlayan ama karşılığında pek bir şey sunmayan yapılar hâline geldi.
Yayınlanan akademik makaleye göre, başlarda bu ilişki karşılıklı faydaya dayanıyordu: kullanıcılar kolaylık kazanıyor, şirketler ise veri topluyordu. Ancak günümüzde bu denge bozulmuş durumda. Akıllı telefon ve içerdikleri uygulamalar, artık yalnızca zamanımızı ve dikkatimizi tüketmekle kalmıyor; özel verilerimizi de sürekli olarak topluyorlar. Kullanıcılar ise bu döngüden çıkmakta zorlanıyor çünkü cihazlara olan bağımlılık giderek artıyor.
Uzmanlar Akıllı Telefon Parazit Diyor
Uzmanlara göre akıllı telefon artık kullanıcının hizmetinde olan araçlar olmaktan çıktı, tam tersine kullanıcıyı kendine bağımlı kılan yapılar hâline geldi. Bu durum, cihazların işleyişinde kullanılan psikolojik tekniklerin bilinçli şekilde bağımlılık yaratmak üzere tasarlanmasından kaynaklanıyor. Kaydırmaya devam etme, sürekli bildirim gönderme gibi unsurlar, dikkat ekonomisini besleyen mekanizmaların parçası.
Araştırmacılar, bu soruna çözüm bulmak için doğadan bir örnek sunuyor: Büyük mercan resiflerindeki balıklar, üzerlerindeki parazitleri temizlemek için küçük balıklara izin verirler. Ancak bu küçük balıklar haddini aşarsa, büyük balıklar onları kovalayarak bir tür ceza verir. Aynı mantıkla, teknoloji şirketlerinin de dengeleri bozduklarında cezalandırılması gerektiği savunuluyor.
Bu bağlamda önerilen çözüm, kullanıcıların değil şirketlerin denetlenmesi. Hükümetlerin, veri madenciliği ve bağımlılık yaratan özellikleri sınırlayan düzenlemeler getirmesi gerektiği ifade ediliyor. Böylece insanlarla akıllı cihazlar arasındaki ilişki, yeniden karşılıklı fayda temelinde şekillenebilir. Aksi hâlde, bu dijital bağımlılık çağında kullanıcıların “parazite dönüşen” teknolojiler karşısında yalnız kalacağı vurgulanıyor.